He kaumātua mākoha nui a Hiko-o-te-rangi Hohepa o Te Arawa i kauanuanuhia whānuihia ai e tōna rahi.  He matatau ia ki ngā tātai whakapapa, ki ngā kōrero o nehe, ki ngā tikanga me ngā kawa, otirā, ki te mātauranga Māori.  Ko tōna tino āhua i tino hau ai tōna rongo ko tōna hūmārie.

Nāna te tokomaha i whakaaweawe i a rātau e whai nei i te mātauranga Māori.  E ai ki tana tauira, ki a Lynn Gillespie, “He hautupua ia ki te whakapuaki i ngā kōrero o Te Arawa”.

Hei kaumātua o Te Whare Takiura o Waiariki, i mahitahi a Tākuta Hiko Hohepa i te taha o te Tumu Whakarae o te wā, o Arapeta Tahana ki te hanga i te marae o Tangatarua i runga i papa o te kura.

He mea whakakanohi ētehi hapū o Te Arawa e Tākuta Hohepa i a ia e kauhau atu ana i ētehi kokoraho ki te Taraipiunara o Waitangi.  Nā tōna āheinga me tōna matatau ia i tonoa ai ki te kōrero mō ngā take tikanga i tutū hoki ai te puehu i ētehi wā.

I tētehi wā, tokotoru ngā wāhine i tono atu rā kia tū hei māngai mō ō rātau iwi ki te whakapuaki kōrero i tētehi hui nui i roto o Tamatekapua, i te marae o Te Papa-i-Ōuru.  Ahakoa te tikanga e whakahēngia nei te tū a te wahine i runga i te marae, i maumahara tonu a Tākuta Hohepa ki tētehi kawenga o nehe kua roa tonu e moe ana e kīia nei ko te ‘Haukokori’ i whakaaetia kētia ai te tū a te wahine i runga i te marae i te wā i a rātau mā.  I mua i te hui, i wānangahia te take e ngā rangatira o te wā, ā, ahakoa te tūnga o ngā pihi o ētehi ki te tono, i tū tonu ērā wāhine ki te whakakanohi i ō rātau iwi.

Ahakoa tonu kāore ētehi i whakaae ki a Tākuta Hohepa, nā tana ngākau titikaha ki te ako, ki te tuku hoki i te mātauranga i kauanuanutia ai ia.