Tekau mā ono tau a Te Paea Hinerangi e ārahi nei i a ngāi manene hei kaiārahi matua o Ōtūkapuarangi me Te Tarata i Rotomahana i mua i te hū o Tarawera i te tau 1886.  Kua roa nei tōna ingoa e whakaarohia ana i te rongotanga atu o ngā kupu ‘Te Whakamīharotanga Tuawaru o te Ao’ inā rā nāna tonu ngā manuhiri i ārahi i ngā tau o te 1870.  Koia rā pū te ōrokotīmatanga o te pakihi ahumahi tāpoi i Aotearoa.

Nā te mihingare a Te Paea i ako ki te kōrero Pākehā e matatau ai ia ki ngā reo e rua.  He wahine pai ia, ka mutu, ko tētehi āhuatanga ōna ko tana pukuhohe. Nāna kē tana mahere ārahi i whakarite, ā, e ai ki te tini manuhiri i tūtaki atu ai ki a ia, he ‘kaiārahi, he kura huna, he mātau, he hoa hoki’. 

Tekau mā tahi rā i mua i te hū o Tarawera,  i kitea e Te Paea tētehi waka wairua i runga i te moana o Rotomahana i a rātau ko tētehi tira manuhiri me ngā kaihoe e rere ana i te wai.  Ko te tohu tuatahi ko te hekenga o te wai, kātahi tētehi waka rerekē ka kitea i te tirohanga. Nāwai, nāwai ka whakatata haere te waka ki tō Te Paea e kitea ai te huringa o ngā upoko o ngā kaihoe 13 o taua waka rā ki te upoko kurī ka nunumi atu ai e mārama ai a Te Paea he waka wairua kē.  E ai ki te kōrero, he tohu kino, he mahi kino te haere ake nei. I te pō o te 10 o Hune, i te tau 1886 ka pahū a Tarawera. He parekura nui i mate ai ngā tāngata 120 nuku atu, ā, ko te nuinga he Māori. Nā reira hoki i ngaro ai a Ōtūkapuarangi me Te Tarata.

Ko Te Paea tētehi o te 62 i ora ai i te haumarutanga o tōna whare.  I muri mai i te pahūnga, ka hūnuku atu ia ki Whakarewarewa ki te ārahi tonu i a ngāi manene.

​

Ko Te Paea te kaitiaki o te riu o Whakarewarewa i te wā i a ia nāna tonu nei ngā tini kāhui ariki i ārahi i te wāhi rā.

Ka mate ia i te 4 o Tīhema, i te tau 1911 ka tanumia ai i runga i te puke o te riu ngāwhāriki rā.